Sołectwo Chojno

Historia miejscowości

Znaleziska archeologiczne na terenach dzisiejszego Chojna- Podborowa świadczą o bardzo dawnym osadnictwie- już z okresu neolitu, epoki kamienia i epoki brązu. Z neolitu w rejonie Chojno-Podborowo znaleziono rozdzieracz, z epoki kamienia w obrębie Chojna z narzędzi i przedmiotów odkryto łuszczeń i wiór łuskowy. We wschodniej części Chojna na zachód od Golejewka i Golejewa kolejnych badań wymaga wielki cmentarz kultury łużyckiej. Znajduje się na nim około 2000 grobów, przeważnie popielnicowych z obstawą kamienną i brukiem kamiennym, wyposażonych w liczne naczynia. W niektórych znaleziono buławy kamienne, siekierki żelazne, noże i szpile, paciorki szklane, zapinkę z długą nóżką, zapinkę wężykowatą. W Chojnie podczas badań natrafiono na osadę kultury łużyckiej, oraz pomiędzy Chojnem i Podborowem na osadę kultury łużyckiej i cmentarzysko kurhanowe. Najstarszą miejscowością w pobliżu dzisiejszego Chojna był średniowieczny gród warowny Czestram z załogą wojskową dla obrony terytorium Kasztelani Czestramskiej, która największe znaczenie miała w okresie rozbicia dzielnicowego. Kiedy ustały walki między książętami i ustaliła się granica śląsko – wielkopolska, Kasztelania Czestramska przeszła pod zwierzchność Kasztelani Dubińskiej wybudowanej według źródeł w 1267 roku przez Księcia Henryka Pobożnego we wsi należącej do Awdańca Szczedrzyka - kasztelana Krzywińskiego i jego syna Stefana Szczedrzykiewicza, który w 1284 roku otrzymał od księcia Przemysława II przywilej lokacyjny na Dubin (Dupin) i inne osady. Potomkami Szczedrzyka z Dubina i jego syna były rody herbu Awdaniec (Habdank), między innymi ród Chojeńskich (Choińskich) z Chojna. Chojno w pierwszych źródłach historycznych, zapisane jest pod datą 1310 roku, w związku z założeniem dystryktu ponieckiego. Słownik Historyczno – Geograficzny Województwa Poznańskiego w średniowieczu spośród Awdańców wymienia w 1406 roku Piecha Choińskiego, w latach 1423-1474 Jerzego Choińskiego, od 1496 roku Jana Chojeńskiego. W 1510 roku Chojno było osadą trzech właścicieli: Jana Chojeńskiego, Jakuba Chojeńskiego i Jana Błożejewskiego. Z rodu Awdańców (Habdank), pochodził Jan Chojeński (1486-1538), brat Wojciecha Chojeńskiego, jeden z wybitnych przedstawicieli humanizmu w tamtej epoce. Wybrany został najpierw prepozytem kapituły poznańskiej, później biskupem krakowskim, przez rok, do śmierci, był kanclerzem króla Zygmunta I Starego. Ta historyczna postać, zasłużony duchowny wywodzący się z prafii Czestram (Golejewko) został wyrzeźbiony i umieszczony blisko kościoła w Golejewku. Habdankowie Chojeńcy, później piszący się Chojeńskimi przez kilka wieków byli właścicielami Czestramu, Golejewka, Golejewa, Chojna. Wymarli w 1696 roku, a ostatnim z rodu był Stanisław Choiński z Chojna, budowniczy fortuny z na Czarnym Lesie. Dzięki niemu powstały wtedy w częściowo wykarczowanych lasach osady Dębionka, Kubeczki, Niedźwiadki, Ugoda, Zawady oraz nabrały znaczenia wcześniej już istniejące osady w pasie Czarnego Lasu. Stanisław Choiński uposażył w 1689 roku wzniesiony przez siebie ołtarz Św. Józefa w kościele w Golejewku. Rok później pochował 28 – letniego syna Kazimierza Choińskiego walczącego u boku króla Jana Sobieskiego pod Wiedniem. Stanisław Choiński, ostatni z rodu, zmarł 20 czerwca 1696 roku w wieku 80 lat. Choińscy początkowo mieli swoją siedzibę w Chojnie, w starym dworze, przylegającym do folwarku (mały dwór w Chojnie), o jego istnieniu wiemy z zapisków z 1507 roku. Prawdopodobnie przed 1663 rokiem przenieśli się na stałe do drewnianego dworu w Golejewku. U schyłku XVII wieku drogą spadku Chojno i przyległe Podborowo przyjęła Anna Choińska Rogalińska z Golejewka i w ten sposób Chojno przeszło w ręce Rogalińskich. Do 1749 roku Chojno należało do J.Budziszewskiego, w 1789 roku do Hipolita Rogalińskiego z majętności ostrobudzkiej, później do A.Pomorksiego. W 1828 roku sąd ziemski sprzedał na licytacji folwark w Chojnie i przynależne do niego Kubeczki. W 1846 roku Chojno wraz z innymi miejscowościami kupił Marceli hrabia Czarnecki. Po nim właścicielami majątku w Chojnie byli kolejno hrabiowie: Antoni, Jan i Janusz Czarneccy. Obok folwarku w Chojnie znajdowały się zagrody kmiece i to już z bardzo dawna, gdyż w zapiskach z 1510 roku czytamy o pobieraniu dziesięciny kmiecej z Chojna. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydawany w 1880 roku dzieli Chojno na Chojno Stare i Chojno Nowe. Chojno liczące 29 dymów (chałup), 196 mieszkańców. Chojno Nowe liczyło 44 dymy, 317 mieszkańców. Słownik wymienia dominium w Chojnie Starym i Nowym liczące 2835 mórg i będące częścią dóbr Golejewka. W dominium było 9 domów i 170 mieszkańców. Na miejscu dawniejszego drewnianego Antoni hrabia Czarnecki wzniósł w 1887 roku parterowy murowany dwór. W 1915 roku został on powiększony o piętrowe skrzydło. Wejście główne jest w ścianie bocznej. Obok dworku znajduje się staw z wysepką i niewielki park. Podwaliny małego przemysłu w Chojnie położył w 1880 roku J.Mosiek, który ze starostwa powiatowego otrzymał pozwolenie na złożenie cegielni i wyprodukowanie 30 tysięcy sztuk cegły. Ostatnim dzierżawcą cegielni był Józef Nieborak z Chojna, a w 1926 roku teren tak zwany „cegielni” nabyli rodzice Marcelego Miśka z Podborowa. W 1906 roku w miejscowościach, szczególnie ostro w Chojnie, a także w Golejewku, Golejewie, Ostrobudkach, Pomocnie, Sworowie protestowano przeciwko nauczaniu religii i śpiewu kościelnego w języku niemieckim. Protest w Chojnie zakończył się dwoma skazującymi wyrokami sądowymi dla rodziców, a strajkowało 99% uczniów. Podczas I Wojny Światowej i w czasie powstania wielkopolskiego zginęło wielu mieszkańców Chojna. Ich wykaz zamieszcza monografia „Gmina Pakosław – zielona kraina nad Orlą.” autorstwa Stanisława Jędrasia. Podobnie wielu zginęło podczas II Wojny Światowej. Okres międzywojenny był bardzo trudny, szczególnie w wyniku szalejącej inflacji w pierwszych latach po wyzwoleniu. Mieszkańcy nie poddawali się, w latach dwudziestych Chojno wraz z Golejewkiem i Golejewem przodowało na terenie powiatu rawickiego w ilości warsztatów rzemieślniczych, było ich 18. W 1925 roku nastąpiło połączenie szkół w Golejewku i Chojnie. Wówczas szkoła ta należała do nielicznych szkół 7- klasowych na terenie powiatu rawickiego. Kierownikami szkoły w okresie międzywojennym byli: Wincenty Siekierski (1933-1937) i Antoni Kruś (1938-1939). Ten zginął zamęczony w Katyniu, pomnik jemu poświęcony znajduje się na tzw. ,,rynku” w Golejewku. Mało kto pamięta, że w Chojnie w 1929 roku z wizytą przebywał sam prezydent Ignacy Mościcki. Przebywał w gospodarstwie Feliksa Pernaka. Podczas wizyty prezydent obejrzał całe gospodarstwo, a na spotkanie z nim przybyło wielu ludzi, nawet z okolicznych miejscowości. Do dziś w centrum wioski znajdują się fragmenty ogrodzenia wybudowanego specjalnie na przyjazd prezydenta. Od stycznia 1936 roku do 3 lipca 1950 roku Chojno było siedzibą gminy (wójtostwa), urząd się znajdował w budynku dawnej gospody naprzeciw kościoła. Po przeniesieniu wójtostwa od października 1946 roku do Pakosławia, w budynku tym znajdował się posterunek milicji. Wójtostwo w Chojnie obejmowało wioski: Chojno, Podborowo, Golejewko, Golejewo, Ostrobudki, Pakosław, Osiek, Pomocno, Zaorle, Sowy, Białykał , Sworowo, Dębionka, Kubeczki, Niedźwiadki, Ugoda, Zawady, Słupia Kapitulna. Przed 1954 rokiem z terytorium administracyjnego Chojno odłączyło Ugodę, Zawady i Słupię Kapitulną. W Chojnie w 1932 roku związało się Koło Włościanek. Inicjatorką i współzałożycielką była Jadwiga Sczaniecka – właścicielka majątku w Łaszczynie. Pierwszą prezes Koła została Teodora Pernak z Chojna. W latach 1939-1945 poległo lub zostało pomordowanych wielu mieszkańców Chojna, a rolnicy posiadający większe gospodarstwa zostali z nich wywłaszczeni. Po wojnie w Chojnie bardzo dużo zmieniło się na lepsze, w wyniku dużej aktywności i zaangażowaniu mieszkańców w życie wioski i całej gminy. Dzięki wspólnym inwestycjom w 1958 roku miejscowość została zeelektryfikowana, w latach 60-tych pobudowano wiejski dom kultury i remizę OSP, przebudowany w latach 70-tych z nagrody zdobytej w wojewódzkim konkursie przez Koło Gospodyń Wiejskich, rozbudowany o salkę dla KGW w 1986 roku. W latach 1983-1989 zabudowano rowy kanalizacją deszczową oraz wykonano rowy kanalizacją deszczową oraz wykonano nawierzchnie asfaltowe na ,,zapłociu” i w kierunku Niemarzyna. Przy domu kultury pobudowano muszlę koncertową wraz z płytą taneczną (lata 1986-1987). Kolejne inwestycje to: wodociągowanie miejscowości, następnie oczyszczalnia ścieków, pierwsza wiejska komunalna oczyszczalnia w powiecie rawickim oraz w ciągu kilku lat zabudowa wszystkich ulic kanalizacją sanitarną. W roku 1993 Chojno stelefonizowano, w latach 1993-1994 rozprowadzono po miejscowości gaz ziemny. W roku 2002 oświetlenie uliczne przebudowano na nowoczesne energooszczędne. Od 1949 roku znaczącym ośrodkiem kultury stała się biblioteka, kilka razy zmieniała oficjalną nazwę jak i lokale. Pierwszym bibliotekarzem w bibliotece publicznej w Chojnie był Eugeniusz Macieszonek, po nim funkcję tę pełnili Bogumiła Kruś i Janusz Kruś. Najdłużej w bibliotece pracowała Aleksandra Świerkowska – 30 lat i 2 miesiące, do czasu przejścia w 1985 roku na emeryturę. Kolejnymi bibliotekarzami była Anna Gajowa i Halina Kusz, a od 1 marca 1989 do dziś Elżbieta Hauza. Od września 2005 roku filia biblioteki publicznej znajduje się w odrębnym skrzydle budynku szkoły podstawowej w Chojnie, w jasnych i przestronnych pomieszczeniach o powierzchni 150 metrów kwadratowych. Dużym wydarzeniem kulturowym w latach sześćdziesiątych był turniej wsi pomiędzy Chojnem i Szkaradowem. Odbyło się wiele konkursów, ostatecznie rywalizacja zakończyła się remisem. Interesujący jest okres powojenny szkoły podstawowej w Chojnie. Po wyzwoleniu zajęcia szkoły zaczęły się już 26 lutego 1945 roku. Początkowo uczyli Jan i Ignacy Matysiak, a 18 marca 1945 roku obowiązki długoletniego kierownika szkoły objął Tadeusz Skołuda. Chór szkolny od 1957 do 1962 roku prowadził nauczyciel Tadeusz Nawrocki. Od pierwszego września 1974 roku dyrektorem szkoły w Chojnie został Edward Kowalski. Praca w szkole była trudna i uciążliwa ze względów organizacyjnych, gdyż zajęcia odbywały się w dwóch budynkach w Chojnie oraz w budynku w Golejewku. Były to obiekty stare wymagające częstych remontów. Na ogólnym zebraniu mieszkańców Chojna w dniu 8 października 1984 roku zapadła jednomyślnie decyzja o budowie nowej, przestronnej szkoły i przedszkola, 27 kwietnia 1985 roku nastąpił podniosły moment wmurowania kamienia węgielnego, a 1 września 1994 roku oddano szkołę do użytku. Przez cały okres społecznym komitetem budowy kierował Stefan Nieborak, a inwestycję prowadził dyrektor Edward Kowalski najpierw z ZEAS –em szkolnym w Pakosławiu, a później z pracownikiem – specjalistą budowlanym. W 1999 roku do wspólnego budynku oświatowego przeniesione zostało z budynku parafialnego w Golejewku przedszkole samorządowe. Na czas budowy gimnazjum gminnego w Pakosławiu – w latach 1999-2004 w budynku szkoły w Chojnie urządzono gimnazjum dla uczniów z całej gminy. Z dniem 1 września 2005 roku dyrektor Edward Kowalski przeszedł na emeryturę. Historia przedszkola sięga 1935 roku i od tego czasu do 1999 roku mieściło się w Golejewku, w domu parafialnym. W okresie międzywojennym i przez czas po II wojnie światowej nazywano je ochronką. W tym czasie kierowniczką przedszkola była Aniela Nagła, kucharką Helena Matysiak. Następnie przedszkolem kierowała Mirosława Kasprzak, Maria Dmyterko w latach 1968-1977, Wanda Dalibor w latach 1977-1990, Maria Dmyterko (ponownie w latach 1990-1997), a od 1997 roku dyrektoruje Elżbieta Jędrzejak. W Chojnie w latach 1962 roku reaktywowano Koło Gospodyń Wiejskich. Kolejno jego przewodniczącymi były : Maria Góral, Helena Pendias, Teodozja Misiek, Zofia Kowalska, Elżbieta Turbańska obecnie KGW przekształciło się w formę Stowarzyszenia. Z okazji centralnych dożynek w Lesznie w 1977 roku w Chojnie przy KGW powstał zespół folklorystyczny ,,Chojnioki” oraz „Kapela Dudziarze” . Zespół ,,Młode Chojnioki” powstał w 2004 roku założyła go Elżbieta Turbańska. Obydwa zespoły kultywują szczególnie tańce chazackie z przyśpiewkami, pieśni i gawędy mikroregionu chazackiego, cieszą się wielkim uznaniem widzów. Głównym źródłem utrzymania ludności Chojna są indywidualne gospodarstwa rolników, gdyż w obrębie Chojna przeważają dobre gleby gruntów klas trzecich i czwartych. W Chojnie mieści się gospodarstwo wielobranżowe Stadniny Koni Golejewko. Gospodarstwo nastawione jest na chów bydła i produkcję najwyższej jakości mleka. W Chojnie poza rolnictwem funkcjonują nowoczesne zakłady: „Somapol” – Zakład Stolarski Krzysztofa Małeckiego , ,,Somapol” – Tartak Sławomira Soboty, Instalatorstwo Sanitarne Jana Turbańskiego oraz kilku sklepów spożywczo – przemysłowych oraz nowoczesne weterynarie. Obok na Bazie Obrotu Towarami Masowymi handluje Zbigniew Wojtyczka z Osieka. W Chojnie zmienia się liczba mieszkańców. Dla porównania w roku 1880 Chojno liczyło 680 osób, w roku 1993 już 871 mieszkańców. Wśród znanych postaci z Chojna wymieniany jest Tadeusz Becela, napisał książki o stronach rodzinnych ,,Osobliwe Lata” i ,,Lata Górne i Chmurne”. Zapomniany w Chojnie jest misjonarz o nazwisku Skrzypek, który przebywał na czarnym lądzie w Ugandzie, a podobno nawet w Chinach. Postacią znaną i wspominaną jest major Władysław Polaszek, a także malarz – artysta Stanisław Kukla. W oświacie i kulturze wielkie zasługi wnieśli dyrektorzy Tadeusz Skołuda i Edward Kowalski, a kierowniczka biblioteki Aleksandra Świerkowska, kierowniczki ,,Chojnioków” – Felicja Węcłaś i Elżbieta Turbańska. W straży pożarnej zasługami zapisali się prezesi Wiktor Szkudlarek, naczelnik Andrzej Domagała, działacz Emilian Karolewski. W działalności kółek rolniczych nieoceniony wkład wnieśli Mieczysław Pernak i Stefan Nieborak. Mieszkańcy Chojna kierowali władzami lokalnymi w gminie – byli to wójtowie Franciszek Suchanecki i Feliks Kusz oraz przewodniczący gromadzcy: Franciszek Dalibor, Stanisław Juskowiak, Maria Nowak. Sołtysami w Chjnie byli: Franciszek Dalibor, Leokadia Juskowiak, Franciszek Andrzejewski, Antoni Rojda i od 1998 roku Albin Pokładek. Telefonizacją Chojna kierował społeczny komitet pod przewodnictwem Sławomira Soboty, budową oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnych Janusz Doliński, gazyfikację prowadził Antoni Rojda, ochotnikami strażakami Tadeusz Szkudlarek.