OSADA SWOROWO

Przed wielu wiekami znaczne obszary na południu od Kasztelanii Czestramskiej pokryte były puszczą pełna bagien i moczarów. Trudno dostępna wówczas bagnista rzeka Barycz i dopływająca Orla stanowiły naturalne pogranicze śląsko- wielkopolskie. Na tym obszarze archeologowie odkryli ślady istnienia koczowniczej ludności z okresu mezolitu , miedzy innymi na terenie dzisiejszego Sworowa wykopano grociki służące prawdopodobnie jako strzały, którymi posługiwali się myśliwi. Ruch osadniczy nad samą granicą śląska objął pas leśny dopiero w XVI wieku, a jedną z wielu powstałych w tym okresie osad jest Sworowo. Pierwsza, ale bardzo skąpa wzmianka pochodzi z 1603 roku i występuje pod nazwą Swarowo. Dopiero od 1620 roku przyjmuje się obecną nazwę Sworowo. Tuż obok, w 1775 roku powstaje osada otwarta Drogi (dziś włączona do Sworowa). Z badań naukowych wynika, że miejscowości te należą do osad grupy językowej zwanej gwarą chazacką (hazacką) – Jerzy Burchardt ,,czas powstania wsi hazackich’’ i Jerzy Nowak ,,Gwary chazackie w powiecie rawickim’’. W początkowym okresie Sworowo i Drogi należą do rodu Habdanków Choińskich z Chojna. Następnie od 1697 roku po śmierci Stanisława Choińskiego, ostatniego z rodu Habdanków zmieniają się właściciele Sworowa. W wyniku koligacji rodzinnych stają się własnością Wyssogoty Zakrzewskiego, potem rodziny Bronikowskich. Od czerwca 1846 roku Sworowo i Drogi przechodzą w ręce hrabiego Marcelego Czarneckiego, wtedy też w latach 1848-1849 powstaje folwark Sworowo Nowe. Na przełomie XVII i XVII wieku na terenie Sworowa odnotowano browar z roczną produkcją piwa w ilości 45 beczek. W tym też czasie w Sworowie czynny był młyn wodny na starym korycie Szpatnicy, dopływie Orli. Las Sworowski należał od wieków i należy do dziś do największych lasów ziemi rawickiej. Z naszych dziejów znana jest historia szkoły w Sworowie. Została wybudowana w 1900 roku jako szkoła publiczna I stopnia dzięki staraniom miejscowej gromady. Wcześniej młodzież uczęszczała do szkoły w Kubeczkach. Nauka prowadzona była w języku niemieckim. W latach 1906-1907 dochodziło do licznych protestów i strajków szkolnych mających na celu przywrócenie nauczania w języku polskim co nastąpiło w 1918 roku. Po wyzwoleniu spod zaborów od 1918 roku w szkole uczyli: jednocześnie pełnili funkcję kierownika szkoły Janończyk, po nim Józefowicz. W 1922 roku nauczycielem został Józef Czekański i przez 16 lat kierował szkołą, z dniem 1 lipca 1938 roku przeniesiony do szkoły w Woszczkowie gmina Miejska Górka. Kolejnym nauczycielem szkoły w Sworowie od 1 września 1938 roku został Józef Flądro, uczył do wybuchu II wojny światowej, został powołany do wojska. W okresie okupacji odbywała się nauka, lecz z przerwami i wyłącznie w języku niemieckim. Po zakończeniu działań wojennych naukę w szkole uruchomił 5 marca 1945 roku Tadeusz Skołuda, a od 12 marca 1946 roku nauczycielem i kierownikiem szkoły przez okres 27 lat był bardzo zasłużony dla szkoły i miejscowości Sworowo, nieżyjący już Ignacy Matysiak. Szkoła w Sworowie zawsze była szkołą I stopnia (klasy 1-4), dzieci starszych klas uczyły się najpierw w szkole zbiorczej w Chojnie, od września 1951 roku w nowowybudowanej szkole w Sowach. W pierwszych latach powojennych w Sworowie uczyło się od 41 do 37 dzieci, w latach 1955-1960 średnio 35 dzieci. W kolejnych latach stopniowo malała liczba uczniów, niekorzystnie też na wynikach odbijała się nauka w klasach łączonych stąd władze oświatowe podjęły decyzję o zamknięciu z dniem 1 września 1974 roku szkoły w Sworowie ( tylko 26 uczniów w 4 rocznikach). Od tego czasu dzieci klas 1-4 uczyły się w szkole w Sowach, a klas 5-8 w gminnej szkole zbiorczej w Pakosławiu. W latach osiemdziesiątych budynek poszkolny w Sworowie przebudowano na mieszkania dla nauczycieli. Od 1 września 1999 roku zmieniono sieć obwodów szkolnych włączając Sworowo, jak również Kubeczki, Dębionkę, Niedźwiadki do szkoły w Chojnie. Mieszkańców Sworowa, podobnie jak pozostałych miejscowości naszej gminy, nie zabrakło na frontach II wojny światowej w obronie Ojczyzny. Wśród nich znaleźli się: Władysław Hantkiewicz, Stanisław Hantkiewicz, Franciszek Kmieć, Franciszek Staśkiewicz, Antoni Stachowski, Stanisław Niziołek, Jan Pyczak. Do obozu koncentracyjnego pod Hamburgiem został przetransportowany Tomasz Radajewski, gdzie został stracony. Z obozu koncentracyjnego w Sztuthowie udało się powrócić Józefowi Dąbrowiczowi. Sworowo dotkliwie odczuwa szkody wyrządzone przez Orlę i Szpatnicę ( Stara Orla).Najgroźniejsze powodzie odnotowano w 1923 roku, w latach 1926-1927 i w 1940. Kolejna ,,straszna powódź’’ nawiedziła dolinę Orli w styczniu 1953 roku. W ciągu jednej doby wioska Sworowo została odcięta ,,od świata’’ – napisał kronikarz szkolny. Stracono kontakt z innymi miejscowościami. Z pomocą przybyli saperzy, którzy na pontonach ratowali ludzi i dorobek całego życia. Całkowitemu zniszczeniu uległ most na Starej Orli, łączący Sworowo z Drogami. Silny prąd zmył zupełnie kilkanaście metrów drogi, przez długi czas po powodzi komunikacja pomiędzy miejscowościami odbywała się prowizorycznymi kładkami. W roku 1954 z funduszy państwowych przystąpiono do budowy nowych, szerokich i mocnych mostów betonowych na Orli na drodze Drogi – Sowy i Sworowo Jeleń oraz Szpatnicy
(Stara Orla) w Sworowie i Dębionce. Dość dotkliwa w skutkach powódź miała miejsce w lipcu 1985r.), całkowitemu zalaniu uległy łany zbóż, łąki i pola uprawne. Ostatnia powódź wystąpiła po zimie na przełomie stycznia i lutego 2000 roku. Nadzieją na ochronę doliny Orli przed powodziami, a także skutkami suszy w okresach letnich jest rozpoczęta w 2002 roku regulacja koryta rzeki Orli i jej dopływów oraz projektowana budowa zbiornika retencyjnego ,, Pakosław’’.
W 1960 roku przeprowadzona została elektryfikacja, pierwsze światło w zagrodach i na ulicy w Sworowie zabłysło 7 grudnia 1960 roku. W grudniu 1962 roku uruchomiono w szkole telefon. Z roku na rok uległa poprawie zasobność gospodarstw, znikły lepianki kryte słomą. Skrupulatny kronikarz odnotował, że w ciągu 25 lat od zakończenia II wojny światowej w Sworowie wybudowano 12 nowych domów mieszkalnych , 32obory i 12 stodół. Każdy dom wyposażony był w radio , a w 12-tu znajdowały się telewizory. Ponadto mieszkańcy dysponowali 3 ciągnikami, 5 samochodami, 19 motocyklami i 15 motorowerami. W 1961 roku uruchomiono prowadzony przez Gminną Spółdzielnię ,,SCH’’ sklep spożywczo – przemysłowy.
Na początku 1962 roku zawiązał się Komitet Budowy Remizy i Świetlicy Wiejskiej, w marcu rozpoczęto praca budowlane przy znacznym zaangażowaniu społecznym mieszkańców. Marzenia stały się rzeczywistością, kiedy to 29 grudnia 1963 roku nastąpiło uroczyste otwarcie świetlicy i remizy OSP. Rozbudowę świetlicy o zaplecze kuchenne i kolejny boks garażowy podjęto w latach 1985-1986. Dzięki dobrej współpracy organizacji wiejskich w ostatnich latach zmodernizowano w świetlicy sanitariaty, zaplecze kuchenne i system grzewczy. Aktywni strażacy ze Sworowa z Komendantem Gminnym Henrykiem Kmieciem jako pierwsi reprezentowali gminą Pakosław podczas Międzynarodowych Zawodów Sikawek Konnych zorganizowanych 15 sierpnia 2004 w Cichowie.
Innym wielkim wysiłkiem społecznym w latach 1979-1985 była budowa drogi z nawierzchnią asfaltową od Dróg przez Sworowo w kierunku Kubeczek i w latach 1987-1989 połączenia asfaltowego pomiędzy Sworowem i Kubeczkami. W 1992 roku w Sworowie wymieniono sieć elektryczną i zamontowano nowe oświetlenie uliczne, a w 1994 roku Sworowo zwodociągowano (uroczystość 15 listopada 1994 roku). Kolejną wspólną inwestycją mieszkańców w roku 1999 była budowa gazu ziemnego.
Postacią zasłużoną w gospodarczym rozwoju Sworowa jest nieżyjący już Franciszek Plewa. Przez 34 lata, od 1956 do 1990 roku kierował sołectwem, przewodniczył wiejskim organizacjom, był aktywnym członkiem władz gminnych.
Sworowo w 1925 roku liczyło 303 mieszkańców, w 1993 roku 281 w tym 151 kobiet i 136 mężczyzn.

opr. Kazimierz Chudy