Czestram Golejewko

O historii Golejewka, Czestramu, Chojna tak pisze w swej książce „spotkanie z nowym” Tadeusz Becela Chojniak z urodzenia i pochodzenia.
„O rodowodzie rodzinnego gniazda niewiele bym wiedział, gdyby nie hobby księdza proboszcza Zakrzewskiego. Jego archeologiczne zainteresowania sprawiły, że parafianie wiedzieli o swoich przodkach nie mniej niż o dziejach potomków Abrahama. (…)
Proboszcz przypuszczał, że słowo „Czestram” wywodzi się od słów: „cześć” i „chram” i że świadczy to o istnieniu kiedyś świątyni, w której nasi pradziadowie drewnianym bogom cześć oddawali. Nie bardzo ludzie w ten pogański rodowód wierzyli, jednakże „skarupy” wykopane na grzębach zwanych kościegarkami, były niezbitym dowodem wielowiekowego zamieszkania okolicy. (…)
W nowszych czasach za panowania pierwszych Piastów, Czestram był grodem warownym, przez bagna i rozlewiska Szpatnicy chronionym. Na nim następcy Chrobrego komesa osadzili, który nad opolem czestramskim władzę sprawował. (…)
W bulli papieża Innocentego II z roku 1136 wspomniano o grodzie Chezram, który arcybiskupowi gnieźnieńskiemu zobowiązany był wilczury dostarczyć. Jego resztki tkwią prawdopodobnie w podmokłej łące, zarosłej krzakami i czekają jeszcze łopaty archeologa. Najstarszym świadectwem przeszłości są, być może, szczątki kamiennego muru tkwiące w starym spichlerzu. (…)
W XIII wieku gród stracił znaczenie; siedziba kasztelani została przeniesiona do Dubina, który podobnie jak Czestram, należał do Awdańców- Chojeńskich. (…)
Dokumenty z XVII wieku we Wrocławiu przechowywane przekazały wieść ciekawą o zatargu granicznym z Hansem Ulrichem Schafgotschem, panem na pobliskim Żmijgrodzie. Ów Hans Gotsch napadł na Czestram pod nieobecność pana Choińskiego. Żonę jego, broniącą siedziby ciężko ranił, a gród podpalił. Przyczyną zatargu prócz nieuregulowanych spraw granicznych, była także córka Choińskich, którą chciał uwieść (…)
Władza na Czestramie już w końcu XVII wieku przeszła po kądzieli na ród Rogalińskich, którzy herbem Nawa lub Łodzią się pieczętowali. Zamek Czestramski słynął w tym czasie z hucznych chrzcin i odpustów, które nowi dziedzice urządzali dla członków Bractwa Świętego Józefa i Niepokalanie Poczętej. Stare szpargały zachowały nazwisko Chmielewskiego, wiernego sługi Rogalińskich, który pozostawił skarb w zamkowej wieży zamurowany. (…)
W ostatnich dziesiątkach lat na przełomie XIX i XX wieku, włości ogromne wraz z Czestramem w rękach rodziny Czarneckich źródłem bogactwa były. Nie brakowało tu i karczmy o dźwięcznej nazwie „Bogoryja”, tuż pod kościołem dla zbawienia chłopów zbudowanej. Figura Świętej Anieli na miejscu tym postawiona później, do dziś za zdrożność i przekleństwa ludzkie Boga przeprasza.
To, że „skarupy” istotnie znajdowano na miejscowym cmentarzysku, potwierdza Walerian Sobisiak w swojej pracy „Dzieje Ziemi Rawickiej”: „Sporą ilość zabytków archeologicznych, mianowicie różnych naczyń, narzędzi i ozdób dostarczały przypadkowe odkrycia z lat 1907- 1908, dokonane przez miejscowych chłopów: Bawolskiego, Dziadka, Pernaka, Tyczyńskiego, Wawrzyniaka, Włodarczyka i Żyto z Chojna, Golejewa i Golejewka”.
Czestram stanowił czoło całego opola i pełnił ważną rolę, jako punkt obronny, jak też gospodarczo- administracyjny dla biskupstwa i całego kraju. Później, gdy gród podupadł, zamieszkałe było prawdopodobnie tylko podgrodzie- Golejewko. Pierwsza wzmianka o osadzie Golejewko pojawia się w źródłach 1393 roku.
Jak wynika ze źródeł, ludność Golejewka zawsze miała jakieś powinności wobec swych panów. W czasach świetności Czestramu zobowiązana była do danin w naturze (miód, bydło). W XVIII wieku chłopi byli zobowiązani określoną ilość dni pracować na folwarku. Z ilustracji dóbr Golejewka przeprowadzonej w 1768 roku wynika, iż w Golejewie, Golejewku, Łąkcie i Olbinie odrabiali pańszczyznę po dwa dni bydłem z ewentualną zmianą na cztery dni pracy ręcznej.

Zebrała i opracowała Bożena Nowak